Procesy starzenia zachodzą w całym organizmie, również na skórze. Z biegiem czasu pojawiają się nie tylko zmarszczki, ale także różnego rodzaju zmiany barwnikowe – płaskie barwnikowe brodawki łojotokowe, przebarwienia typu rogowacenia słonecznego i inne. Plamy soczewicowate pospolite, potocznie nazywane plamami wątrobowymi, są zaburzeniami barwnikowymi skóry związanymi najczęściej właśnie z wiekiem. Statystycznie problem ten dotyczy 30% kobiet po 30. roku życia i 90% kobiet po 50. roku życia. Plamy soczewicowate mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte.
Wśród plam soczewicowatych można wyróżnić typy – starcze (zwane również plamami soczewicowatymi słonecznymi) oraz złośliwe. Plamy soczewicowate starcze mają charakter drobnych plamek w różnych odcieniach brązu i czerni. Ich rozmiary są również różnorodne – zazwyczaj mają wielkość od 2 do 12 mm, ale bywają również znacznie większe. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach. Najczęściej pojawiają się na plecach, przedramionach, klatce piersiowej oraz na dłoniach i twarzy, co stanowi dla niektórych osób istotny problem estetyczny.
Typową przyczyną ich powstania jest nadmierna i długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Co ciekawe, najnowsze badania dowodzą, że do powstania i rozwoju plam soczewicowatych przyczynią się także zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza tlenkami azotu. Plamy soczewicowate pojawiają się również czasem po fotochemoterapii, jednak z czasem zanikają. Plamy soczewicowate starcze nie zanikają, a z wiekiem mogą stawać się coraz większe i liczniejsze.
Zazwyczaj plamy soczewicowate nie są groźne, ale czasem mogą być podłożem do rozwoju czerniaka – nowotworu skóry wywodzącego się z melanocytów (komórek barwnikowych skóry). Wtedy mowa o plamie soczewicowatej złośliwej. Taka zmiana skórna ma często ciemniejszy kolor oraz ma lekko wypukłą powierzchnię. Występuje głównie u osób w wieku podeszłym, umiejscawia się na twarzy i w obrębie dekoltu. Sporadycznie pojawia się również na skórach dłoni i kończynach dolnych. Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej to jedna z łagodniejszych postaci o powolnym przebiegu.
Do jej powstania predysponuje długotrwała, wieloletnia ekspozycja na słońce, w szczególności bez stosowania kremów z odpowiednimi filtrami. Powstałą plamę soczewicowatą najlepiej skontrolować u dermatologa, który po zbadaniu dermatoskopem (kamerką z dużym powiększeniem) oceni powstałe znamiona i zdecyduje o dalszym postępowaniu terapeutycznym.
Barwnikowe zmiany skórne o wyglądzie plam soczewicowatych mogą być również jednym z objawów chorób genetycznych, m.in. zespołu Peutza-Jeghersa, Carneya oraz xeroderma pigmentosum.
W leczeniu i pielęgnacji skóry ze skłonnościami do powstawania przebarwień i plam soczewicowatych najlepiej sprawdzą się kosmetyki o działaniu wybielającym, przyspieszające usuwanie nadmiaru melaniny oraz hamujące proces powstania tego barwnika. Są to między innymi:
W przypadku złośliwej plamy soczewicowatej najlepszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem jest wycięcie chirurgiczne zmiany. Czasem jednak wiek pacjenta lub lokalizacja zmiany potrafi utrudnić leczenie. W przypadku zaawansowanej postaci choroby i niemożliwości wycięcia zmiany stosowana jest perfuzja izolowana.
Jeśli natomiast plamy soczewicowate nie przechodzą w zmiany złośliwe, istnieje wiele sposobów na skuteczne i szybkie pozbycie się tego estetycznego defektu. Przez dermatologów polecane są różnego rodzaju peelingi chemiczne z użyciem m.in. kwasu azelainowego, migdałowego lub mlekowego , peelingi mechaniczne, mikrodermabrazja, krioterapia i wiele innych.
Dzięki szczególnemu rozwojowi kosmetologii i dermatologii w ostatnich czasach dostępnych jest wiele zabiegów, które pozwalają na znaczne zniwelowanie lub nawet całkowite usunięcie plam soczewicowatych starczych. Wyjątkowo skuteczne w leczeniu przebarwień są różnego rodzaju lasery – m.in. IPL oraz laser neodymowo-yagowy. Bezpośrednio po zabiegu laserem IPL przebarwienia ulegają ściemnieniu, ale z czasem dochodzi do stopniowego złuszczenia i zmniejszenia widoczności zmian. Regeneracja skóry po takim zabiegu może trwać nawet 30 dni – przez ten okres należy unikać kontaktu ze słońcem i stosować się do zaleceń pozabiegowych.
Z kolei laser neodymowo-yagowy dzięki emitowanym falom o odpowiedniej długości dogłębnie wnika w przebarwioną tkankę. Jest skuteczny w przypadku wielu problemów estetycznych, nie tylko plam soczewicowatych starczych, ale również rozszerzonych naczynek czy trądziku różowatego i nadmiernej wiotkości skóry. Z powodzeniem stosowane są również terapie światłem LED oraz mikronakłuwanie skóry za pomocą dermapena. Zabiegi te nie tylko usuwają powstałe przebarwienia, ale też niwelują zmarszczki, naprawiają strukturę kolagenową skóry i poprawiają jej ukrwienie.
Aby zapobiec powstawaniu plam soczewicowatych i innych zmian barwnikowych na skórze, konieczne jest regularne stosowanie kremów z filtrem, nawet w okresie jesienno-zimowym. Najlepsze będą kremy z minimum SPF 30. Należy również unikać przebywania na zewnątrz, kiedy promieniowanie słoneczne jest najsilniejsze. Pamiętaj, że słońce nie wszędzie najmocniej opala w południe – zależy to od m.in. położenia geograficznego. Dlatego też, będąc w podróży, sprawdzaj indeks UV w danej godzinie, aby skutecznie chronić się przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym.
Pamiętaj również o działaniu fotouczulającym niektórych kosmetyków, czyli takich, które uwrażliwiają skórę na działanie promieni słonecznych. Są to głównie preparaty zawierające w składzie witaminę C, kwas retinowy, retinol, kwasy AHA, BHA oraz PABA. Istnieje również wiele gatunków roślin, które mogą uwrażliwiać skórę na słońce i prowadzić do powstania zmian barwnikowych. Wśród roślin fotouczulających największe znaczenie mają: nawłoć pospolita, arnik górski, rumianek pospolity, krwawnik oraz nagietek lekarski. Uważaj na słońce, jeśli stosujesz niektóre leki, które możesz mieć w swojej domowej apteczce – niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki hormonalne. Ich zażywanie może skutkować powstanie na skórze rumieni czy pęcherzy, które mogą pozostawić na skórze ślad w postaci trwałej hiperpigmentacji.
Bibliografia:
http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.5-8.pdf
https://www.dermatologia-praktyczna.pl/a3121/Zanieczyszczenia-powietrza-a-rozwoj-plam-soczewicowatych.html
https://www.dermatologia-praktyczna.pl/a1623/Czerniak—–najczesciej-wystepujacy-nowotwor-zlosliwy-skory.html
https://www.akademiaczerniaka.pl/o-czerniaku/plamy-soczewicowate-czy-maja-zwiazek-z-czerniakiem-skory
https://cnb.drirenaeris.com/wp-content/uploads/2020/06/przebarwienia1.pdf
https://www.akademiaczerniaka.pl/o-czerniaku/plamy-soczewicowate-czy-maja-zwiazek-z-czerniakiem-skory
http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.5-8.pdf
http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.3-3.pdf
Interakcje leków i kosmetyków ze słońcem
Substancje fotouczulające i fototoksyczne w kosmetykach – na te składniki musisz uważać latem
