Większość osób zdaje sobie sprawę, że za kolor oczu, skóry i włosów odpowiada melanina – pigment, który znajduje się w ludzkim organizmie. Czy wiesz coś o innych właściwościach, pochodzeniu i wpływie tego pigmentu na wygląd? Jeśli nie masz zbyt szerokiej wiedzy na ten temat, nasz tekst na pewno ją rozwinie. Przeczytaj i sprawdź, jak niedobory niektórych substancji mogą rzutować na urodę!
Gdzie zachodzi produkcja melaniny?
Nazwa barwników pochodzi od greckiego słowa melas, które oznacza „ciemny” lub „brązowy”. Melanina u ludzi produkowana jest przez komórki – melanocyty. Znajdują się one głównie w warstwie podstawnej naskórka. Barwnik, który produkują, gromadzi się w melanosomach, które z kolei są transportowane do kolejnych warstw skóry. Trafiają głównie do okolic keratynocytów, a tam barwnik zostaje rozprowadzony. Produkcja melaniny odbywa się w trakcie wielu przemian (proces melanogenezy), gdzie wyjściowym substratem jest aminokwas tyrozynaza.
Co stymuluje, a co hamuje melaninę?
Na produkcję melaniny stymulująco działa promieniowanie UV, hormon alfa-melanotropowy i adrenokortykotropina. Są jednak także czynniki, które mogą zahamować proces produkcji pigmentów. Przyczyną takiego stanu mogą być:
- witamina A i B;
- niektóre minerały (żelazo, wapń);
- niektóre interleukiny.
Melanina – rodzaje
Ludzie mają w organizmie trzy rodzaje pigmentów, które zaliczają się do melanin. Można zatem wskazać takie typy jak:
- neuromelanina – ten naturalny pigment występuje w układzie nerwowym, a także znajduje się w tęczówce oka i w nadnerczach. Jest produkowany przez komórki nerwowe. Funkcja neuromelaniny nie jest w pełni znana.
- pimenty eumelaniny – najliczniej występujący rodzaj melaniny w ludzkim organizmie, o czarnobrązowym odcieniu.
- feomelanina – jest to barwnik występujący w kolorze od czerwonego do żółtego.
Melaniny u ludzi – funkcje melaniny w organizmie
Nietrudno zauważyć, że osoby zamieszkujące rejony ciepłe, gdzie słońce jest wyjątkowo ostre, mają skórę w ciemniejszym odcieniu. Ci zaś, którzy wychowali się w krajach zimnych, gdzie promieniowanie słoneczne jest ograniczone, czasem są wręcz bladzi. Podobnie oczy – ciemniejszy odcień tęczówek występuje u ludzi z rejonów mocno nasłonecznionych. Dlaczego się tak dzieje? Wynika to z trzech czynników, którymi są:
- ochrona – organizmy osób o ciemnej karnacji i oczach produkują większe ilości melaniny. Do głównych zadań tego pigmentu należy zaś przede wszystkim ochrona ludzkiej skóry przed szkodliwym wpływem promieni słonecznych. Promieniowanie UV docierające do komórek może powodować poważne uszkodzenia, także w DNA. To często przyczynia się do nowotworu. Melanina ma zdolność do pochłaniania i rozpraszania promieniowania, dzięki czemu chroni przed jego destrukcyjnym wpływem;
- zmiana energii – ten pigment pochłania energię, zamieniając ją w energię cieplną;
- walka z metalami ciężkimi – spekuluje się, że melanina odpowiada za wiązanie i neutralizowanie niektórych metali ciężkich. Nie jest to jednak jeszcze dobrze zbadane zjawisko.
Funkcje melaniny u zwierząt
Melanina pełni różne funkcje nie tylko w organizmach ludzi. Ma bowiem także wpływ na zwierzęta.
Melanina a patogeny
Niektóre patogeny wykorzystują ten pigment, aby uodparniać się na środki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze oraz niektóre leki. Jeszcze inne, przy pomocy pigmentu, „oszukują” organizm gospodarza (konkretniej zaś jego układ odpornościowy), przez co nie zostają natychmiast usunięte.
Melanina a ptaki
Melanina przynosi korzyści także innym stworzeniom. Mowa o ciemniejszych piórach ptaków, czyli wzbogaconych większą ilością melaniny. Są one bardziej wytrzymałe od tych, które mają mniej pigmentu.
Melanizm – czym jest? Czym skutkuje nadmiar melaniny?
Z pewnością każdy kojarzy zwierzę powszechnie nazywane czarną panterą. Mało kto jednak wie, że owo stworzenie w rzeczywistości nie jest oddzielnym gatunkiem dużego kota. Jest to bowiem jaguar, u którego wystąpił melanizm. Na czym on polega? To czarne lub brązowe zabarwienie skóry, które spowodowane jest zwiększoną produkcją melaniny. Występuje albo jako forma adaptacji do środowiska, albo zjawisko chorobowe.
Melanizm u ludzi
Do objawów melanizmu u ludzi mogą należeć przebarwienia o nieco ciemniejszym odcieniu niż reszta skóry. Za ich występowanie odpowiada zaburzenie pracy melanocytów. Jak objawia się melanizm u ludzi? Jego symptomy to:
- delikatne przebarwienia skóry (np. piegi);
- ostuda – występuje szczególnie u kobiet;
- plamy soczewicowate;
- zmiany typu „kawa z mlekiem”.
Czasami przyczyną wystąpienia przebarwień może być nerwiakowłókniakowatość. Wówczas konieczna będzie wizyta u lekarza. Nadmiar melaniny niekiedy prowadzi także do powstawania niektórych groźnych nowotworów (np. czerniaka złośliwego).
Czy melanizm jest niebezpieczny?
Melanizm raczej nie bywa niebezpieczny. Piegi, które są jednym z objawów, mogą przecież dodać urody. Co zrobić jednak, gdy przebarwienia występują w większej ilości lub w nietypowych miejscach? Warto poradzić się specjalisty, który stwierdzi, co może być przyczyną objawiającego się melanizmu.
Niedobór melaniny w skórze, oczach i włosach. Czym skutkuje brak melaniny?
Melanina odgrywa niezwykle ważną rolę, ponieważ najczęściej jej obecność chroni przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. W sytuacji, kiedy pigmentu zaczyna brakować, może dochodzić do różnorodnych zmian chorobowych.
Bielactwo wrodzone
Ta choroba genetyczna nazywana jest także albinizmem. Kojarzy się z nią przede wszystkim wybarwiony pigment skóry. Dochodzi do niej, kiedy enzym uczestniczący w syntezie melaniny nie działa prawidłowo. Brak barwnika w skórze, oczach i włosach objawia się m.in.:
- wyraźnie widocznym zmniejszeniem zabarwienia obszarów oczu, skóry i włosów;
- bladą, biało-różową skórą;
- jasnoniebieskimi lub czerwonawymi oczami;
- niemal białym kolorem włosów.
Bielactwo wrodzone sprawia, że chory może cierpieć na różne choroby oczu. Często występuje zez, oczopląs lub nadwrażliwość na światło, czyli fotofobia. Bez melaniny nic nie chroni skóry przed promieniowaniem ultrafioletowym, przez co znacznie wzrasta ryzyko zachorowania na nowotwór.
Bielactwo nabyte
Przyczyny tego zaburzenia w pigmentacji nie są do końca znane. Wiadomo, że dochodzi do niego przez uszkodzenie komórek barwnikowych i synteza melaniny zostaje wstrzymana. Najczęściej choroba pojawia się u osób jeszcze przed 20. rokiem życia.
Do objawów bielactwa nabytego należą przede wszystkim plamy odbarwieniowe (na grzbietach rąk, stóp, nadgarstkach) zlokalizowane symetrycznie. Nasilają się pod wpływem stresu lub ekspozycji na słońce. Czasami wraz z bielactwem nabytym pojawiają się choroby autoimmunologiczne.
Odbarwienia pozapalne
Powstają na skutek wystąpienia stanu zapalnego skóry. Poziom melaniny spada, a powstałe plamy są znacznie jaśniejsze od normalnego koloru skóry. Odbarwienia pozapalne mogą być spowodowane przez choroby. Są to np.:
- łupież biały lub łupież pstry;
- ziarniak grzybiasty;
- wyprysk rąk;
- gruźlica;
- łuszczyca;
- sarkoidoza.
Melanina w tabletkach – dla kogo?
Widzisz już, jak groźny może być czasem niedobór melaniny. Jak zwiększyć jej poziom? Na rynku możesz znaleźć melaninę w tabletkach. Jest szczególnie chętnie kupowana przez tych, którzy chcą uzyskać ciemniejszą opaleniznę i jednocześnie lepszą ochronę przed promieniami ultrafioletowymi. Tabletki często kupowane są również przez osoby, u których pojawiły się siwe włosy. Substancje zawarte w środkach mają rzekomo pomóc przy zaburzeniach pigmentacji włosów.
Czy melanina w tabletkach działa?
Czy te tabletki rzeczywiście działają? To zależy. Większość z nich nie zawiera melaniny, a jedynie substancje wspomagające wydzielanie pigmentu przez organizm.
Niektóre z tabletek na włosy rzeczywiście są w stanie wspomóc eliminację czynników, które odpowiadają za przedwczesne siwienie. Większość specjalistów jest jednak zgodna co do tego, że samo przyjmowanie tabletek nie pomoże w zwiększeniu poziomu melaniny w organizmie. Należy bowiem jednocześnie unikać czynników, które mogą powodować siwienie. Są to przede wszystkim:
- stres;
- nieprawidłowa dieta;
- niewłaściwa pielęgnacja włosów.
Czy tabletki z melaniną są niebezpieczne?
Niektóre osoby, chcąc zadbać o urodę, mogą stosować właśnie wspomniane produkty. Przyjmowanie większości z tzw. tabletek na opalanie jest jednak niewskazane przez specjalistów. Mogą powodować zaburzenie naturalnego procesu wydzielania melaniny przez organizm i w efekcie być przyczyną różnych schorzeń.
Właściwy poziom melaniny w organizmie niebagatelnie wpływa na wygląd i zdrowie. Groźne mogą być za to skrajne stany, czyli melanizm i bielactwo. Zarówno nadmiar, jak i niedobór melaniny może być przyczyną chorób i nieestetycznego wyglądu. Trzeba jednak pamiętać, że chociażby tabletki z melaniną na siwienie nie będą miały cudownego działania. Musisz bowiem wyeliminować niewłaściwe nawyki pielęgnacyjne, aby mogły w jakikolwiek sposób wpłynąć na włosy.
