Melasma to niechciana pamiątka po ciąży lub wakacjach w tropikach. Nie boli, nie swędzi, nie niesie za sobą konsekwencji zdrowotnych, ale z pewnością nie dodaje też urody. Z brązowymi plamami na twarzy można jednak prowadzić skuteczną walkę, w której orężem stają się peelingi, kremy rozjaśniające i laseroterapia.
autor 16 
Melasma to przypadłość, w przebiegu której pewne obszary skóry przybierają odcień ciemniejszy niż pozostałe partie naskórka. Występuje zwykle na twarzy, zwłaszcza na czole, policzkach i nad górną wargą – bardzo często przebarwienia pojawiają się po obu stronach twarzy w prawie identycznym wzorze. Ciemniejsze plamy na skórze mogą mieć dowolny odcień – od jasnego do ciemnego brązu. Zdarza się, choć relatywnie rzadko, że melasma pojawia się na innych partiach ciała wystawionych na działanie promieni słonecznych.
Przebarwienia są wyraźnie ciemniejsze niż otaczająca je skóra, nie różnią się natomiast pod względem tekstury – zazwyczaj są gładkie i, dotykając twarzy, nie czujemy granicy między zmianą a zdrową skórą. Melasma nie powoduje ponadto bólu, pieczenia ani swędzenia, może też zanikać w czasie zimy, by ponownie pojawić się w miesiącach letnich.
Ostuda, czy też melasma, jak jest dziś nazywana, to rodzaj przebarwienia powstającego na skutek zwiększonego wydzielania melaniny przez komórki pigmentowe. Przyczyn tej nadprodukcji jest, niestety, wiele, przy czym większość z nich związana jest z gospodarką hormonalną, przez co melasma znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (zaledwie 10 proc. osób z ostudą to mężczyźni).
Z możliwością powstania plam na skórze muszą się liczyć zwłaszcza miłośniczki letnich kąpieli słonecznych oraz kobiety ciężarne – wśród tych drugich przebarwienia tego rodzaju są tak częste, że ostuda bywała kiedyś określana mianem „maski ciążowej”. Na pocieszenie przyszłych matek warto jednak wspomnieć, że ciemne plamy najczęściej znikają samoistnie w kilka miesięcy po porodzie. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi ostudy wymienia się przede wszystkim:
Rozwojowi ostudy sprzyjają także niektóre leki inne niż hormonalne, m.in.:
Na ostudę szczególnie mocno narażone są osoby między 20. a 40. rokiem życia, a także posiadacze ciemniejszej karnacji, czyli fototypy III i IV, w tym osoby pochodzenia latynoskiego, afrykańskiego, indyjskiego, śródziemnomorskiego, bliskowschodniego oraz azjatyckiego. Melanocyty, czyli komórki barwnikowe, wykazują w ich skórze znacznie większą aktywność niż u osób o jasnej cerze.
Przebarwienia da się usunąć lub przynajmniej zredukować, wymaga to jednak czasu i sporych niekiedy nakładów finansowych. Co więcej, ostuda ma tendencję do nawracania, zwłaszcza w porze letniej. Lepiej więc – zarówno dla wyglądu skóry, jak i stanu konta bankowego – zapobiegać jej powstawaniu niż leczyć skutki zaniedbań. Profilaktyka przebarwień obejmuje przede wszystkim stosowanie kremów o wysokim stopniu ochrony, a więc z filtrami powyżej SPF 50. Osoby z grupy ryzyka powinny zaprzyjaźnić się z nimi na stałe i używać ich przez cały rok, także w pochmurne dni.
Co natomiast, jeśli przebarwienia jednak się pojawią? Melasma bywa traktowana bardziej jako problem kosmetyczny niż medyczny, mimo to nie należy rezygnować z konsultacji lekarskiej. Diagnoza jest dość prosta i najczęściej nie wymaga nawet użycia przyrządów medycznych. Lekarz może jednak posłużyć się dermatoskopem lub tzw. lampą Wooda, aby oszacować rodzaj i głębokość przebarwień. Niektórzy dermatolodzy zlecają też wykonanie biopsji, ale nie jest to częste działanie. Na podstawie oględzin, wywiadu i wyników badań lekarz dobiera kurację.
Jak usunąć melasmę? Najlepsze efekty daje kuracja kombinowana, a więc łącząca zastosowanie specjalnych produktów kosmetycznych i zabiegów wykonywanych w gabinetach dermatologicznych i kosmetycznych. Podstawą leczenia są preparaty odbarwiające, zawierające takie substancje jak:
Drugą grupę preparatów stosowanych w leczeniu melasmy stanowią preparaty złuszczające, w skład których wchodzą przede wszystkim alfahydroksykwasy – bardziej znane jako kwasy AHA. Szczególnie efektywne spośród nich są kwasy glikolowy i trójchlorooctowy – mają one silne działanie złuszczające, ale, mimo wywoływania mikropoparzeń, nie pozostawiają blizn. Równie skuteczne są preparaty oparte na retinoidach, zwłaszcza tretynoinie, czyli metabolicie witaminy A – substancja ta złuszcza naskórek, przyspiesza jego regenerację i stymuluje wymianę komórkową. Peelingi usuwają kolejne warstwy naskórka, pobudzają też produkcję kolagenu i elastyny – białek będących podstawowymi budulcami skóry. Dzięki temu nowe komórki, które zastępują te usunięte, nie zawierają już niechcianych zmian.
W leczeniu ostudy bardzo dobrze sprawdzają się ponadto zabiegi z zakresu laseroterapii. Emitowane przez laser wiązki światła wnikają w skórę i powodują mikrouszkodzenia, przez co skóra zmuszona jest do szybszej regeneracji poprzez tworzenie nowych włókien kolagenowych. Podobnie jak w przypadku użycia peelingów chemicznych, na „nowej” skórze przebarwienia są znacznie mniejsze lub całkowicie nieobecne. Najlepsze rezultaty przynoszą zabiegi wykorzystujące laser IPL, laser rubinowy oraz neodymowo–yagowy.
W czasie trwania terapii należy bezwzględnie unikać ekspozycji skóry na słońce oraz stosować kremy z filtrami SPF – przynajmniej 30. Dobrze byłoby także zrezygnować z antykoncepcji hormonalnej oraz zastąpić inne leki sprzyjające powstawaniu melasmy równie skutecznymi zamiennikami. Warto też pamiętać, że ostuda lubi powracać i jej całkowite usunięcie wymaga czasem nawet kilku lat. Konsekwencja i cierpliwość to w tym przypadku klucze do sukcesu.
