Ultradźwięki są falami dźwiękowymi o niskiej częstotliwości, które przekraczają granicę słyszalności ludzkiego ucha. Znajdują zastosowanie w łagodzeniu bólu i przyśpieszają gojenie się ran. Wyjaśniamy, jakie są wskazania oraz przeciwwskazania do wykonywania zabiegów z użyciem ultradźwięków.
Czym są ultradźwięki?
Ultradźwięki to fale o częstotliwości powyżej 20 kHz. Mają zbyt wysoką częstotliwość, by usłyszał je człowiek. Ich źródłem mogą być układy drgające, na przykład struny i piszczałki. Mogą je emitować niektóre zwierzęta, między innymi nietoperze, delfiny i wieloryby. Wykorzystują je do echolokacji.
Fale ultradźwiękowe znajdują zastosowanie w medycynie i kosmetyce do wykonywania zabiegów, a także w innych dziedzinach. Można je sztucznie wytworzyć za pomocą zmiennego napięcia elektrycznego, światła laserowego lub zmiennego pola magnetycznego. Przykładem ich zastosowania są sonary, które umożliwiają obserwację głębin morskich i lokalizowanie obiektów zanurzonych w wodzie. Mogą one działać w zakresie ultradźwięków oraz dźwięków słyszalnych i infradźwięków. Ultradźwięki umożliwiają też lutowanie i spajanie metali oraz łączenie innych tworzyw.
Ultradźwięki i infradźwięki
Niektórym zjawiskom przyrodniczym, na przykład erupcjom wulkanów lub huraganom towarzyszy emisja fal infradźwiękowych o dużym natężeniu. Infradźwięki to fale mechaniczne o częstotliwości mniejszej niż 16 Hz, natomiast ultradźwięki, inaczej naddźwięki są falami o częstotliwości powyżej 20 Hz. Fale ultradźwiękowe nie są słyszalne dla człowieka.
Zastosowanie ultradźwięków w medycynie
Energia ultradźwiękowa wykazuje działanie termiczne, które umożliwia nagrzewanie głęboko położonych tkanek. Efekt cieplny poprawia ukrwienie skóry. Najbardziej popularnym przykładem zastosowania ultradźwięków w medycynie jest ultrasonografia, czyli USG, która umożliwia określenie wymiarów i położenia narządów wewnętrznych, ocenę przepływu naczyniowego oraz zobrazowanie powierzchni stawowych. Podczas diagnostyki medycznej USG, lekarz przykłada do ciała głowicę emitującą wiązkę fal ultradźwiękowych. Manewrując nią, otrzymuje na monitorze odpowiedni obraz tkanek i narządów.
Z właściwości fal ultradźwiękowych korzysta się również w urologii. W przypadku obecności kamieni w układzie moczowym generuje się falę uderzeniową, która rozdrabnia kamienie i ułatwia ich wydalenie wraz z moczem.
Zabieg z wykorzystaniem ultradźwięków – czym jest i jaka jest jego częstotliwość
Terapia ultradźwiękami, jest nazywana inaczej ultrafonoterapią, sonoterapią, fonoterapią lub ultrasonoterapią. Do zabiegów zwykle wykorzystuje się ultradźwięki o częstotliwości 1 MHz do 3 MHz. Im wyższa częstotliwość, tym płytsze i bardziej intensywne działanie. Wartość 3 MHz oznacza trzy miliony drgań na sekundę.
Podczas zabiegu leczniczego fizjoterapeuta dobiera odpowiednie parametry, między innymi jego czas, moc ultradźwięków oraz wielkość głowicy urządzenia. Następnie powoli przesuwa głowicę po wybranym odcinku ciała, który jest posmarowany specjalnym żelem. Ważne jest użycie substancji sprzęgającej, ponieważ między głowicą a ciałem znajdują się pęcherzyki powietrza, które powodują odbicie się fali i pochłaniają energię. Substancje powinny być lekko podgrzane, aby nie wywołać skurczenia naczyń pod wpływem zimna.
Można również użyć w trakcie zabiegu leku w postaci maści. Mamy wtedy do czynienia z zabiegiem fonoforezy, który polega na wprowadzeniu do ustroju substancji leczniczych. Zwykle wykorzystuje się związki chemiczne, takie jak cynk, hydrokortyzon i jodyna.
Ultradźwięki – wskazania zastosowania ultradźwięków
Energia ultradźwiękowa ma bardzo korzystne działanie na organizm, dlatego jest wykorzystywana w różnego rodzaju zabiegach leczniczych.
Główne wskazania do wykonania zabiegu z ultradźwiękami:
- nerwobóle;
- obrzęki o charakterze limfatycznym;
- choroby reumatyczne;
- rwa kulszowa i bóle pleców;
- bóle fantomowe po amputacji kończyny;
- blizny;
- nadwyrężenie mięśni;
- zapalenie zatok;
- ostrogi piętowe;
Ponadto terapia ultradźwiękowa przyśpiesza proces gojenia się ran i zrost kostny, a także wspomaga naprawę uszkodzonych tkanek.
Ultradźwięki – przeciwwskazania
Zabiegi z wykorzystaniem energii ultradźwiękowej mają szerokie zastosowanie i udowodnione efekty terapeutyczne, ale istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania ultradźwięków.
Najistotniejsze czynniki, które mogą wykluczać pacjenta z możliwości skorzystania z terapii ultradźwiękami:
- neuropatie;
- ciąża;
- zakrzepowe zapalenie żył;
- padaczka;
- przerwana ciągłość skóry;
- nowotwory;
- ostre stany zapalne skóry;
- epilepsja;
- zaawansowana nerwica wegetatywna;
- choroby naczyń obwodowych;
- infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze;
- skazy krwotoczne;
- cukrzyca;
- zaawansowana osteoporoza;
- niewydolność krążenia;
- zaburzenia rytmu serca;
- hemofilia;
- wyniszczenia organizmu;
- niezakończony wzrost kości;
- elektroniczne i metalowe implanty.
Mimo tego, że działanie ultradźwięków jest uzdrowiskowe, w niektórych sytuacjach ich zastosowanie może powodować niekorzystne efekty i możliwe są skutki uboczne. Po zabiegach lub w ich trakcie mogą się pojawić bóle i zawroty głowy, biegunka czy bóle brzucha. Należy poinformować osobę przeprowadzającą zabieg o przebytych chorobach i przewlekłych schorzeniach. Szczególną ostrożność trzeba zachować przy korzystaniu z ultradźwięków w obrębie twarzy. Nie powinno się nadźwiękawiać narządów wewnętrznych.
Ultradźwięki – zastosowanie w kosmetyce
Technologia ultradźwiękowa wykorzystywana jest przy produkcji myjek ultradźwiękowych. Efekt czyszczący powstaje przez przenoszenie fal ultradźwięków poprzez wodę, która zawiera specjalistyczny preparat czyszczący. Poza tym ultradźwięki można wykorzystać w zabiegach kosmetycznych na różne problemy skórne.
Najczęstsze efekty zabiegowe ultradźwięków to:
- redukcja cellulitu;
- wzmocnienie działania substancji aktywnych;
- modelowanie sylwetki;
- redukcja tkanki tłuszczowej;
- zmniejszenie widoczności blizn;
- działanie przeciwzmarszczkowe;
- profilaktyka przeciwko oznakom starzenia;
- ujędrnienie zwiotczałej skóry.
Zabiegi kosmetyczne z wykorzystaniem fal dźwiękowych są bezpieczne, nieinwazyjne i skuteczne.
Ultradźwięki – dawki i zasady przeprowadzania zabiegów
Słabe dawki wynoszą 0,05-0,5 W/cm2, średnie 0,5-1,5 W/cm2, silne 1,5-2 W/cm2. Ultradźwięki o stosunkowo dużej mocy mogą przyśpieszać działanie leków i pomagać w pomiarze właściwości sprężystych tkanki. Przed zabiegiem na skórę, najlepiej wcześniej ją rozgrzać, natomiast, jeśli fale mają dotrzeć głęboko, wskazane jest schłodzenie pola zabiegowego. Mięśnie pacjenta powinny być rozluźnione podczas trwania zabiegu.
Czas zabiegu ultradźwięków
Czas trwania zabiegu jest różny, w zależności od tego, jaką część ciała obejmuje. Zabiegi na twarz zwykle trwają do kilku minut. Natomiast zabiegi z wykorzystaniem fal o dużej mocy nie powinny przekraczać 15 minut. W ostrych stanach wykonuje się zabiegi codziennie przez około 5 dni, a w lżejszych w odstępach 1-2 dniowych.
Lecznicze efekty działania ultradźwięków
Badania wskazują, że terapia ultradźwiękami pomaga w przypadku wielu dolegliwości zdrowotnych.
Lecznicze efekty ultradźwięków:
- zmniejszają napięcie mięśniowe;
- hamują procesy zapalne;
- rozszerzają naczynia krwionośne;
- powodują głęboki mikromasaż skóry;
- dostarczają substancje aktywne do głębszych warstw naskórka;
- pobudzają organizm ludzki do uruchomienia procesów naprawczych;
- zwiększają rozciągliwość tkanki łącznej;
- pobudzają przemianę materii komórek;
- zmniejszają stan zapalny rozcięgna podeszwowego;
- zmieniają odczyn tkanek w kierunku zasadowym;
- przyśpieszają przepływ limfy w naczyniach krwionośnych;
- wytwarzają ciepło w tkankach;
- przyśpieszają gojenie się ran;
- usprawniają oddychanie tkankowe.
Skuteczność energii ultradźwiękowej w zabiegach oparta jest na oddziaływaniu termicznym i fizykochemicznym. Dzięki temu możliwe jest leczenie nawet trudnych jednostek chorobowych. Oczywiście w przypadku jakichkolwiek dolegliwości, najpierw trzeba się udać do lekarza pierwszego kontaktu, który może skierować do konkretnego specjalisty.
