Opryszczką określamy wykwit skórny pojawiający się w różnych miejscach – najczęściej na ustach (potocznie: zimno na ustach lub febra na ustach). Sam wykwit to objaw zakażenia wirusowego. Wirus opryszczki pod postacią HSV1 lub HSV2 przenosi się dość łatwo. Niestety, raz zarażona nim osoba już na całe życie pozostaje nosicielem. Nie oznacza to jednak, że u każdego takie wykwity się pojawią.
Czy opryszczka zawsze daje objawy?
Duży procent osób zarażonych wirusem opryszczki nigdy nie doświadcza objawów. Z tego względu niektórzy nie dowiadują się, że są nosicielami. Szacuje się, że większość populacji – nawet 90% – do nich należy. Nie wyjaśniono, dlaczego u niektórych wirus się uaktywnia, dając o sobie znać w postaci wykwitów czy zapalenia, a u innych pozostaje do końca życia w formie uśpionej. Z pewnością istnieją czynniki, które sprzyjają uaktywnieniu się opryszczki. Opiszemy je szerzej w kolejnych akapitach.
Co istotne, u nosiciela bezobjawowego wykwity mogą pojawić się w każdym momencie. Nie do końca znany jest mechanizm stojący za tą prawidłowością. Nie powstał też dotąd lek, który pozwalałby pozbyć się wirusa z organizmu. Istnieją jedynie specyfiki umożliwiające złagodzenie objawów. Jak widać, mimo rozwoju medycyny wirus opryszczki wciąż jest nie do końca zbadany.
Kto może zarazić się opryszczką?
Każdy może stać się nosicielem wirusa opryszczki, niezależnie od wieku, płci i wszelkich innych czynników. Nawet niemowlęta mogą zarazić się wirusem. Opryszczka u dziecka najczęściej wywoływana jest przez wariant HSV1. Wirusa HSV2 wykrywa się z kolei przede wszystkim u dorosłych. Może zaatakować również płód w łonie matki, zagrażając bezpośrednio jego zdrowiu i życiu. Zasadniczo wariant HSV1 wywołuje opryszczkę w okolicach ust i nosa, a HSV2 powoduje z kolei wykwity w sferze intymnej. Może się jednak zdarzyć odwrotnie. Co istotne, oba typy wirusa prowadzą czasem do powikłań w postaci zapaleń opryszczkowych.
Jak można zarazić się opryszczką?
Niestety, zarazić można się dość łatwo. Do infekcji dochodzi za pośrednictwem kontaktów seksualnych lub przez kontakt bezpośredni z chorobowo zmienionym obszarem – np. w drodze pocałunku z osobą, na której ustach widoczna jest opryszczka wargowa. Poziom ryzyka infekcji znacząco wzrasta, gdy wirus jest w fazie aktywnej. Znajdujący się w pęcherzykach płyn surowiczy jest bowiem bardzo zaraźliwy, jednak nie tylko kontakt z nim może być przyczyną zakażenia. Wirus znajduje się również w ślinie. Z tego powodu w aktywnej fazie choroby należy dokładnie myć naczynia i unikać korzystania ze wspólnych przedmiotów codziennego użytku – od kubków i sztućców po kosmetyki i ręczniki. Również kontakt z innymi wydzielinami ciała i błonami śluzowymi może spowodować przekazanie wirusa. Dlatego ograniczanie kontaktów to podstawa, gdy budzi się on do życia. W fazie uśpionej ryzyko zarażenia jest minimalne (chociaż wciąż istnieje).
Jak wygląda opryszczka i czy zawsze jest widoczna?
Wykwit opryszczkowy składa się z pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym. Po kilku dniach od pojawienia się w danym miejscu zaczynają one pękać, co prowadzi do powstania powoli gojącej się rany pokrytej strupami. Przed pojawieniem się samych pęcherzyków zajęty chorobowo obszar może piec i swędzieć. W fazie uśpionej wirus pozostaje w organizmie nosiciela, skrywając się w zakończeniach nerwowych. Gdy zostanie uaktywniony, „wychodzi na powierzchnię”, objawiając się odczuwalnym dyskomfortem, a następnie przyjmując postać wykwitów.
Jakie postaci może przyjąć opryszczka?
Opryszczka najczęściej pojawia się na ustach. Taka jej postać jest w większości przypadków zupełnie niegroźna, choć zwiększa ryzyko przekazania wirusa przez nosiciela. Opryszczka może jednak pojawiać się również w innych miejscach – na przykład w strefie intymnej. Dość powszechna jest również opryszczka na policzku, w nosie czy na nosie. Najgroźniejsze są wykwity pojawiające się wewnątrz organizmu. Mogą one przybrać formę opryszczkowego zapalenia opon mózgowych czy zapalenia mózgu. Wirus niekiedy zajmuje również gałkę oczną. Opryszczka oka w najgorszych przypadkach prowadzi do uszkodzeń rogówki i w konsekwencji – wzroku. Zdarza się, że opryszczka przybiera również formę zapalenia pęcherzykowego skóry czy migdałków i oskrzeli.
Jak dochodzi do rozwoju wykwitów w innych miejscach niż wargi?
W przypadku zaniechania leczenia wykwity mogą pojawić się w innych, trudno dostępnych i niełatwych do leczenia miejscach, jak gałka oczna, gardło czy migdałki. Do oczu łatwo przenieść ją poprzez dotknięcie płynu surowiczego. W niektórych przypadkach nieleczony wykwit prowadzi również do zapalenia na tle opryszczkowym. Zapalenia o takim podłożu są bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia. Można im zapobiec poprzez unikanie czynników sprzyjających wchodzeniu choroby w aktywną fazę. Ponadto, gdy zauważysz, że formuje się opryszczka na wardze, należy działać od razu, stosując odpowiednie środki zapobiegające rozwojowi wykwitów. W ten sposób zapobiegniesz namnażaniu się wirusa. Pamiętaj – im dłużej zwlekasz, tym większe jest ryzyko wystąpienia powikłań. Dlatego nie warto liczyć na to, że opryszczka zniknie sama.
Jakie czynniki sprzyjają wykwitom opryszczki?
Wiele zależy od organizmu. Jest jednak dużo czynników, które mogą znacząco zwiększyć ryzyko przejścia wirusa z fazy uśpionej w aktywną. Do najpowszechniejszych należą infekcje – zwłaszcza górnego odcinka dróg oddechowych. Gdy organizm przechodzi przeziębienie lub inne zapalenie o podłożu wirusowym, opryszczka może się uaktywnić. Sprzyja temu również przemęczenie. Stres także nie jest najlepszym sprzymierzeńcem w walce z opryszczką – przeciwnie, może zaostrzyć jej objawy. Jak więc można łatwo wywnioskować, zapobieganie nawrotów tej przykrej dolegliwości powinno w dużej mierze opierać się na dbaniu o zdrowy, zbilansowany tryb życia.
Czy opryszczkę można eksponować na słońce?
W przeciwieństwie do wielu chorób dermatologicznych, których terapię wspiera ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, opryszczka nie przepada za słońcem. Długotrwała ekspozycja może spowodować zaostrzenie wykwitów i uaktywnić wirusa. Również urazy mechaniczne często stają się przyczyną powstawania zmian chorobowych. Na aktywność wirusa w organizmie wpływ mają także wahania hormonalne. Dlatego nawracająca opryszczka często jest ściśle powiązana z menstruacją. U niektórych jego nosicielek wykwit pojawia się w zasadzie każdego miesiąca. Nieustabilizowana gospodarka hormonalna może sprzyjać uaktywnianiu się wirusa. Z tego względu przy nieleczonej nadczynności i niedoczynności tarczycy czy chorobie Hashimoto opryszczka również może doskwierać, o ile dana osoba jest jej nosicielem.
Jak zapobiec wykwitom opryszczki?
Niektórych czynników – jak na przykład menstruacja – nie sposób uniknąć. Nad większością z nich można jednak zapanować. Eliminacja stresu i stosowanie technik umożliwiających jego obniżenie w codziennym życiu pomogą w zapobieganiu nawrotom. Joga, świadome oddychanie, mindfulness – to sposoby na stres, które nie tylko pozwolą ci utrzymać wirusa w uśpieniu, ale również wpłyną pozytywnie na wiele innych aspektów życia. Aby przejąć kontrolę nad wirusem opryszczki, warto również zacząć od odbudowania odporności. Twój organizm powinien być w stanie bronić się przed infekcjami, aby podstępny HSV1 czy HSV2 nie zdążyły się „obudzić”. Odporność można wspierać na wiele sposobów.
Naturalne metody mają w tym względzie ogromny sens. Wzbogacenie diety o czosnek i cebulę (w surowej formie) oraz miód i imbir to stare dobre sposoby na wsparcie układu immunologicznego. Pomóc może również kurkuma. W przypadku miodu bardzo ważne jest unikanie obróbki termicznej. Pod wpływem wysokiej temperatury traci on bowiem większość swoich dobroczynnych właściwości. Suplementacja witamin również pomoże ci w poprawie odporności.
Czy można całkowicie pozbyć się opryszczki?
Nie ma leku, który umożliwiałby całkowite pozbycie się z organizmu wirusa opryszczki. Niestety, raz zarażeni, musimy pogodzić się z faktem, że wirus pozostanie z nami do końca życia. Nie istnieje również szczepionka przeciw opryszczce. Nie znaczy to jednak, że nie sposób przejąć nad nią kontroli. Dzięki szeroko dostępnym specyfikom można skutecznie leczyć objawy opryszczki i zapobiegać nawrotom choroby. W przypadku odpowiedniej terapii i zadbania o odpowiedni tryb życia możliwe, że wirus pozostanie w uśpieniu przez lata.
Opryszczka wargowa – jak ją leczyć?
Opryszczka na ustach może być leczona miejscowo za pośrednictwem plastrów i maści. Są one nasączone substancją przeciwwirusową, która zapobiega jego namnażaniu się i zmniejsza oraz wysusza wykwity. Dzięki temu, ryzyko zakażenia jest znacznie mniejsze. W przypadku poważniejszych dolegliwości związanych z aktywnością wirusa opryszczki, jak np. groźne dla życia opryszczkowe zapalenie mózgu, stosuje się leki doustne. Najczęściej wykorzystywanym środkiem w terapii powikłań opryszczki jest alcyklowir. To wszechstronny lek przeciwwirusowy z grupy analogów nukleozydowych. Stosuje się go nie tylko przy zakażeniach wirusem HSV1 i HSV2, ale również przy półpaścu i ospie wietrznej. Wirusy te aktywizują się na podobnych zasadach, dlatego można zwalczać je za pośrednictwem identycznych leków. Acyklowir wnika do zakażonych wirusem komórek, przekształcając się w pochodną fosforanową, która hamuje syntezę DNA wirusa.
Opryszczka w ciąży – czy jest groźna dla matki?
Wirus opryszczki jest groźny zarówno dla matki, jak i płodu. Uaktywnienie się wirusa w ciąży może powodować bardziej uciążliwe objawy.l, a ten stan już sam w sobie jest dużym obciążeniem dla organizmu. Często towarzyszy jej ogólne osłabienie i większa podatność na infekcję. Dlatego opryszczkę w ciąży po prostu trudniej się leczy. Nie sprzyjają temu również zmiany hormonalne, które są jej nieodłączną częścią.
Opryszczka w ciąży – czy jest groźna dla płodu?
Dla płodu wirus opryszczki jest bardzo groźny w przypadku infekcji pierwotnych. Jeśli przed zajściem w ciążę, kobieta była już zarażona, sama aktywizacja wirusa nie powinna w żaden sposób wpłynąć na płód. W przypadku matek nosicielek wirus czeka uśpiony w zakończeniach nerwowych. Jeśli matka zarazi się nim podczas ciąży, trafia on do jej krwi, mogąc w ten sposób przedostać się do płodu. Największe niebezpieczeństwo stwarza w pierwszym i drugim trymestrze ciąży. W takim przypadku zakażenie płodu wirusem opryszczki może doprowadzić do poronienia.
Jak chronić się przed opryszczką w ciąży?
Bardzo ważne dla bezpieczeństwa płodu jest więc zapobieganie wszelkim infekcjom poprzez unikanie kontaktu z osobami w aktywnej fazie choroby. Dla zdrowia mamy, która jest nosicielką wirusa, warto również unikać wszelkich czynników sprzyjających aktywizacji opryszczki, jak stres czy infekcje. Wzmacnianie odporności to podstawa!
Opryszczka to uciążliwa dolegliwość. Przy odpowiedniej terapii nie zagraża jednak naszemu zdrowiu, sprowadzając się do problemu estetycznego. Jeśli zadbasz o stosowanie odpowiednich specyfików przy okazji nawrotów, możesz zmniejszyć ryzyko powikłań do minimum i pozbyć się dyskomfortu. Zadbaj o to, by wykluczyć ze swojego trybu życia czynniki sprzyjające aktywizacji choroby, a z pewnością zauważysz zmniejszenie częstotliwości jej powrotu.
